Fotografia

Panorama fotografii węgierskiej

Zestawienie prac artystów różnych generacji, także tych tworzących w XIX wieku oraz w drugiej połowie XX, pozwala na ukazanie różnic i podobieństw w artystycznym credo węgierskich twórców różnych epok, aż po czasy współczesne.

W kanonie fotografii światowej dzieła artystów węgierskich zajmują wyjątkowe miejsce. Osobowości takie jak André Kertész, László Moholy-Nagy, Martin Munkácsi, Brassaï, György Kepes czy Robert Capa trwale wpisały się w dzieje kultury wizualnej XX wieku. Właśnie na pierwszym półwieczu XX wieku skupia się główny nurt narracyjny wystawy Tak widzą. Panorama fotografii węgierskiej zorganizowanej w Roku Kultury Węgierskiej w Polsce. Nazwiska najważniejszych fotografików umieszczono w kontekście twórczości ich mniej znanych węgierskich poprzedników, mistrzów, rówieśników oraz następców.

Po wstrząsających doświadczeniach I wojny światowej, na przełomie lat 20. i 30. XX wieku, uformowała się Nowa Rzeczowość – posługiwała się językiem klasycznej fotografii, ale zaskakiwała wyborem perspektywy i sposobem kadrowania, stosowała zbliżenie i ukazywała struktury fotografowanych przedmiotów. Z drugiej strony wzrosło zainteresowanie fotografią jako procesem twórczym. Szczególnie inspirujące okazało się wykorzystanie techniki fotogramu, pozwalającej na konstruowanie fotograficznych abstrakcji. W kreowaniu sztuki tamtego czasu ważną rolę odegrali wymienieni wcześniej mistrzowie, których wydarzenia polityczne na Węgrzech skłoniły do emigracji, najczęściej do Berlina bądź Paryża – ówczesnych stolic światowej sztuki. Ekspansywna polityka III Rzeszy zmusiła węgierskich artystów do opuszczenia Europy – do Stanów Zjednoczonych wyjechali: Munkácsi (w 1934), Kertész (w 1936), Moholy-Nagy i Kepes (w 1937) oraz Capa (w 1939). W Paryżu pozostał Brassaï.

Na wystawie zobaczymy prasową oraz modową fotografię Munkáci’ego, słynne Meudon i Melancholic Tulip Kertésza, fotogramy Moholy-Nagy’a, wojenne zdjęcia z Hiszpanii (1936) i Francji (1944) Capy, akty Brassaï’a. W pierwszym trzydziestoleciu XX wieku na Węgrzech działało wielu utalentowanych fotografów, m.in. Imre Kinszki, którego prace przywołują echa piktorializmu z przełomu XIX i XX wieku, Kata Kálmán, pozostająca pod wpływem Nowej Rzeczowości, József Péci – mistrz portretu i aktu, a także Ernő Vadas nagrodzony przez Royal Photographic Society. Ich zdjęcia, prezentowane w MNW, stanowią cenne uzupełnienie klasycznych dzieł węgierskich mistrzów fotografii. Artystów neoawangardy i nowej fali z drugiej połowy XX wieku oraz czasu po przemianie ustrojowej i wieku XXI reprezentują tutaj: András Bánkuti, Imre Bencő, Krisztina Erdei, Viola Fatyol, Tibor Hajas, László Haris, Gyula Holics, György Kepes, Péter Kornis, Hérve Lucien, Lilla Szász. |