Najlepszą metodą przewidywania przyszłości jest jej tworzenie.
Peter F. Drucker
Tekst: Karolina Szulc-Nagłowska
Zanim pandemia zmieniła świat, uświadamiając nam w bolesny sposób, jak łatwo wywrócić istniejący porządek, a to, co wydawało się pewne i stabilne zatrzęsło się w posadach, niewielu z nas myślało o tym, co będzie, gdy nas nie będzie – a dokładnie – gdy nas gwałtownie ubędzie. Dotychczas do tego tematu podchodzono z dużą ostrożnością, pewnie nie chcąc kusić losu, a czasem dlatego, że wymaga on w skomplikowanych sytuacjach podjęcia trudnych decyzji i zastanowienia się nad dotychczasowym życiem. Teraz, gdy przekonaliśmy się globalnie, że z pozoru stabilna sytuacja z dnia na dzień może się zmienić bez ostrzeżenia, weryfikujemy dotychczasowy sposób myślenia. Teraz nadszedł czas na wybranie właściwego modelu postępowania.
Po mnie choćby potop?
Co do zasady sprawa wydaje się być prosta. Jeśli nie podejmiemy żadnych decyzji, sposób dziedziczenia zostanie narzucony z góry – przez przepisy kodeksu cywilnego. W pierwszej kolejności dziedziczą małżonek, dzieci oraz wnuki (w przypadku śmierci dziecka lub odrzucenia spadku). Jeśli brak jest potomków, razem z małżonkiem dziedziczą rodzice zmarłego. Gdy tych osób również nie ma, dziedziczy rodzeństwo, także przyrodnie. Przepisy szczegółowo opisują kwestie krewnych uprawnionych w dalszej kolejności.
Gdy umiera osoba samotna, bez rodziny, wówczas dziedziczy gmina ostatniego miejsca zamieszkania, a gdyby nie udało się ustalić tego miejsca – Skarb Państwa. Ten fragment jest szczególnie istotny, jeśli chcielibyśmy przekazać spadek osobie niespokrewnionej (na przykład partnerowi, z którym żyjemy w związku nieformalnym), wówczas konieczne jest sporządzenie testamentu i zgodnie ze swoim życzeniem rozdysponowanie majątkiem.
Sporządzenie testamentu ma wiele zalet – zapewnia harmonijne przejście firmy w ręce przygotowanej do tego zawczasu osoby, chroniąc ją przed paraliżem i zapewniając zgodność w rodzinie. Daje możliwość pełnej realizacji zamierzeń biznesowych w kolejnym pokoleniu. Odpada konieczność przeprowadzenia długotrwałego postępowania sądowego w przypadku skomplikowanej sytuacji rodzinnej. Pozwala też na przekazanie konkretnych rzeczy określonym osobom. Dotyczy tylko majątku spadkodawcy, dlatego w przypadku małżonków pozostających we wspólności ustawowej warto dobrze się zastanowić, co będzie podlegało dziedziczeniu. Od chwili zawarcia małżeństwa to, co zostaje nabyte, staje się wspólne, dotyczy to także akcji, udziałów czy praw i obowiązków w spółce. Czasem może nie być to oczywiste, szczególnie gdy funkcję wspólnika pełni jeden z małżonków, tylko on jest wpisany w KRS.
Testament może sporządzić osoba dorosła, nie może zawierać woli kilku osób, a tylko jednej, nie można też sporządzić go przez pełnomocnika. Może mieć formę odręcznie spisanego dokumentu lub być aktem notarialnym – mają tę samą moc wiążącą, różnią się jednak w kwestiach technicznych oraz w efektach, jakie możemy osiągnąć. Jak dotąd nie ma możliwości sporządzenia testamentu w formie elektronicznej.
Testament notarialny daje mniejsze pole do nadużyć i jego późniejszego kwestionowania. Bez wątpliwości można ustalić datę sporządzenia testamentu (szczególnie istotne, gdy mamy kilka następujących po sobie dokumentów), a jego autentyczność zostaje potwierdzona przez notariusza. Niektóre postanowienia mogą mieć tylko formę notarialną wymaganą dla ich skuteczności, można też testament ujawnić w rejestrze testamentów, ale niezależnie od tego będzie on przechowywany przez notariusza i zawsze dostępny.
